UNESCO Dünya Miras Listesi’ndeki Efes’te Serapis Tasvirli Tütsü Kabı Bulundu
Yazar Muhittin Çiftçi
UNESCO Dünya Miras Listesi’nde yer alan Efes Antik Kenti’ndeki son kazı çalışmalarında, pişmiş topraktan yapılmış ve üzerinde Mısır kökenli tanrı Serapis’in kabartması bulunan bir tütsü kabı ortaya çıkarıldı. Eserin, kentin limana açılan güzergâhında konumlanan Liman Hamamı’nda bulunması, buluntunun kültürel etkileşim ve ticaret rotaları açısından özel bir anlam taşıdığı yorumlarını beraberinde getirdi.
Kazıların koordinasyonunu yürüten Kazı Başkanı ve Dokuz Eylül Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Serdar Aybek, söz konusu buluntunun Efes’in tarihsel dokusu içinde önemli bir veri olduğuna işaret etti. Aybek’e göre, kentin farklı kazı dönemlerinde benzer örneklere ulaşılması, Efes’in aynı üretim çevresiyle sürekli bağlantı kurduğunu ve yalnızca ekonomik değil, ritüel alışkanlıkların da ortak bir yapıya sahip olduğunu ortaya koyuyor.
Efes’in antik çağda bölgesel ve uluslararası ticaret ağlarının merkezinde konumlanması, Mısır tanrılarının ikonografisinin bölgede dönemsel olarak yaygınlaşmasını mümkün kılmıştı. Serapis tasvirli tütsü kabının hamam yapısı içerisinde bulunması, eserin yalnızca dini ritüellerde değil, sosyal yaşamın merkezinde yer alan kamusal alanlarda da kullanılmış olabileceği tezini güçlendiriyor.
Uzmanlar, söz konusu buluntunun hem dinî iletişim hem ticari ilişkileri açısından çok katmanlı bir yapıya işaret ettiğini değerlendiriyor. Serapis kültünün Roma eyaletlerinde görülen yayılımı göz önünde bulundurulduğunda Efes’teki varlığı kentteki çok kültürlü dinamiklerin izlerini taşıyor.
Eserin konservasyon süreci tamamlandıktan sonra Efes Müzesi koleksiyonuna dâhil edileceği bildirildi. Böylece kentte sürdürülen kazıların, yalnızca bilimsel literatüre değil, müze koleksiyonlarına da yeni katkılar sunması hedefleniyor.
Arkeoloji çevrelerinde dikkat uyandıran bu buluntu, Efes’in hem dinî hem ekonomik sistemine ilişkin yeni araştırma başlıklarının önünü açmış durumda. Önümüzdeki dönemlerde Liman Hamamı çevresinde detaylı stratigrafi ve materyal analizlerinin yapılması bekleniyor.
Editör: Çağlar Didman