İnsani Acil Durumlarda Ruh Sağlığını Korumak Mümkün mü?
Klinik Psk. Süveyda Burçak Eris
(Dünya Ruh Sağlığı Günü Özel Yazısı – Tema: İnsani Acil Durumlarda Ruh Sağlığı)
Dünya Sağlık Örgütü, Dünya Ruh Sağlığı Günü 2025 temasını “insani krizlerden etkilenen insanların ruhsal ve psikososyal ihtiyaçlarını desteklemenin acil gerekliliği” olarak belirledi.
Bu tema, felaketlerde ruh sağlığını korumanın ne kadar zor ama bir o kadar da yaşamsal olduğunu hatırlatıyor. Ve hepimize şu soruyu sorduruyor:
“Bir felaketin ortasında, ruh sağlığını korumak mümkün mü?”
Doğal afetler, savaşlar veya toplumsal krizler, yalnızca yaşam koşullarını değil, insanın psikolojik güvenlik duygusunu, aidiyetini ve geleceğe dair inancını da sarsar. Kaybın, belirsizliğin ve çaresizliğin iç içe geçtiği bu tür krizler sırasında bireylerin ruhsal sağlıklarını desteklemek yalnızca önemli olmakla kalmaz, aynı zamanda hayat kurtarıcıdır. Ruhsal destek insanlara başa çıkma gücü verir, iyileşme ve toparlanma süreçlerini hızlandırır ve yalnızca bireyler olarak değil, toplumlar olarak da yeniden inşa edebilmemiz için alan açar.
Kriz Anındaki Bireyler İçin Öneriler
Acil durumun içinde olan kişiler için ruh sağlığını korumak, çoğu zaman “kendini toparlamak” değil, “güvende kalmak” anlamına gelir.
Bu süreçte yapılabilecek en işlevsel adımlar şunlardır:
- Fiziksel güvenliği sağlamak
- Temel ihtiyaçları (uyku, su, gıda) mümkün olduğunca düzenli hale getirmek
- Yakın ilişkilerle teması sürdürmek, dayanışmayı hissetmek
- Duyguları bastırmadan, güvenli ortamlarda ifade etmek
- Küçük rutinler oluşturmak, beynin kontrol hissini yeniden kazanmasına yardımcı olur.
Bu noktada psikolojik ilk yardım uygulamaları — duygusal destek, güven, bilgi ve yönlendirme sağlamak — hayatî önem taşır.
Krizi Dışarıdan İzleyenler İçin Öneriler
Krizleri uzaktan izleyenler de süreçten etkilenir: haberlerle, kaygıyla, çaresizlik hissiyle.
Bu yüzden, dayanışma ve toplumsal destek ağları yalnızca insani yardım değil, aynı zamanda psikolojik dayanıklılığın da temelidir. Birbirimizin yükünü paylaşmak, dayanışmanın parçası olmak, umudu korumak ve insan onurunu hatırlamak, ruh sağlığını korumanın en insani biçimlerindendir. Ayrıca, imkân dâhilinde somut destek sağlamak, (bağış, gönüllülük, dayanışma) yalnızca yardım etmek değil, psikolojik yükü anlamlı eyleme dönüştürmektir.
Toplumsal Sorumluluk
Dünya Sağlık Örgütünün vurguladığı bir nokta da şudur:
Ruh sağlığını koruma çabasında, toplumun tüm kurumlarının; sağlık çalışanlarından öğretmenlere, yerel yönetimlerden sivil toplum kuruluşlarına kadar herkesin ortak bir sorumluluğu vardır.
El ele vererek, en savunmasız kişilerin ihtiyaç duydukları desteğe erişmesini sağlamak ve toplumların dayanıklılığını güçlendirmek mümkündür.
Bu Dünya Ruh Sağlığı Günü bize hatırlatıyor ki ruh sağlığını korumak, felaket içinde bile insan kalabilmenin yollarını aramaktır. En yıkıcı koşullarda bile insan zihninin iyileşmeye yönelme kapasitesi, belkide en büyük gücümüzdür.
Anahtar kelimeler: Dünya Ruh Sağlığı Günü 2025, felaketlerde ruh sağlığı, insani krizlerde psikolojik destek, psikolojik ilk yardım, akut stres, kriz anında ruh sağlığı