Altının Işığında Zarafet: Tezhip Sanatı
Türk-İslam kültürünün en zarif süsleme sanatlarından biri olan tezhip, kelime anlamıyla “altınla bezeme” demektir. El yazması Kur’an-ı Kerim’lerin, fermanların ve divanların kenarlarını altın ve çeşitli boyalarla süsleme geleneği, yüzyıllardır bir estetik incelik göstergesi olarak varlığını sürdürmüştür. Bu sanat, yalnızca bir süsleme biçimi değil; sabrın, inancın ve güzeli arayışın somut hâlidir.
Tarihten Günümüze Zarif Bir İz
Tezhip sanatının kökeni, Orta Asya’da Türk topluluklarının geometrik ve bitkisel motiflerle yaptığı süslemelere kadar uzanır. Ancak gerçek anlamda gelişimini, İslam medeniyetiyle tanıştıktan sonra göstermiştir. Selçuklu döneminde zenginleşen bu sanat, Osmanlı saray nakkaşhanelerinde altın çağını yaşamıştır. II. Bayezid, Kanuni Sultan Süleyman ve III. Murad dönemlerinde, saray çevresinde görev yapan nakkaş ve müzehhipler birbirinden görkemli el yazmaları üretmişlerdir.
Tezhipte kullanılan motifler, yalnızca estetik değil, sembolik anlamlar da taşır. Rûmi, hatai, penç, bulut, zencerek gibi motifler, evrenin düzenini ve ilahî güzelliği temsil eder. Her bir motif, sanatçının ruh hâlinden izler taşır. Müzehhip için altın, sadece bir madde değil; ışığın, manevî aydınlığın simgesidir.
Sanatın İnceliği ve Malzemeleri
Bir tezhip çalışmasında altın tozu, fırça, nişasta tutkalı ve doğal boyalar kullanılır. Müzehhip, milimetrik ölçülerle desenini çizer; renkleri büyük bir sabırla kat kat uygular. Tezhipte hata kabul edilmez; çünkü her çizgi, bir dua kadar kıymetlidir.
Bugün tezhip sanatı, Türk sanatının yaşayan mirası olarak geleneksel ve modern çizgilerle varlığını sürdürmektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın desteğiyle açılan kurslar, Güzel Sanatlar Fakülteleri’nde verilen dersler ve usta-çırak ilişkisiyle yetişen yeni sanatçılar, bu zarif geleneği geleceğe taşımaktadır.
Zamanın Ötesinde Bir Sanat
Tezhip, yalnızca bir süsleme sanatı değil; insanın iç dünyasını altınla, sabırla ve estetikle ifade etme biçimidir. Her desen, yüzyılların sabrını taşır. Bugün bir müzede ya da sergi salonunda gördüğümüz bir tezhip eseri, aslında geçmişle bugünü birbirine bağlayan altın bir köprüdür.
Kaynakça
Bayram, Sabiha. Türk Tezhip Sanatı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2007.
Derman, M. Uğur. Türk Sanatında Tezhip. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı, 1999.
Kültür ve Turizm Bakanlığı. “Tezhip Sanatı.” https://aregem.ktb.gov.tr
Gültekin, Aysel. “Tezhip Sanatının Osmanlı Dönemindeki Gelişimi.” Sanat Tarihi Dergisi,
