Nuray YILMAZ
Eğitimci/Aile Danışmanı
Kişideki bağımlılık hali insan hayatında uzun süre varlığını sürdürebilen bir davranış problemidir. Bu duruma yol açan etmenler zaman içinde çeşitlilik gösterebilir. Günümüzde kişiyi bağımlı durumuna getiren etmenlerden biri de yeni teknolojiler olarak karşımıza çıkmaktadır. Teknolojinin tarihe yön verme durumu aynı şekilde bireylerin hayatlarına da işleyerek “dijital materyale bağımlı birey” kavramını ortaya çıkarmış ve bireyler bağımlılıkları doğrultusunda yeni hayat tarzlarına sahip olmuşlardır. Teknolojinin temelindeki dijitalleşmeyle birlikte kodlanan bireyler ortama duyulan bir bağımlılığın yanı sıra ortamdan gelecek olan iletilere de bağımlı hale gelmiştir.
Cep telefonu, tablet ve bilgisayar gibi dijital iletişim cihazları hayatımızın neredeyse her alanında yardımcı roller üstlenmektedirler. Artık alışverişlerimizi internet üzerinden yapabiliyor, acıkınca yemeğimizi kapımıza kadar isteyebiliyor, günlük işlerimizi de artık internet üzerinden kolaylıkla halledebiliyoruz. Ama internet ve akıllı cihazların bize sunduğu rahatlık, beraberinde olumsuzlukları da getirmiştir. Bu olumsuzlukların başında dijital iletişim araçlarına bağımlılık gelmektedir.
Bireyin neredeyse gününün tamamını sanal dünyada geçirmesine; telefon, tablet ve bilgisayardan uzak duramaz hale gelmesine; ve bu cihazların olmamasının kişide oluşturduğu yoksunluk veya eksiklik hissine dijital bağımlılık diyebiliriz. Bu bağımlılıkta da diğer bağımlılık türlerinde olduğu gibi bireyin ruhsal ve bedensel sağlığı tehlike altındadır. Bu bağımlılık kişide suçluluk duygusu, sosyal çevreden soyutlanma, depresyon, kaygı bozukluğu, dikkat eksikliği, hafıza problemleri, hafıza problemleri gibi psikolojik problemler ortaya çıkarmaktadır. Bunun yanı sıra sırt-boyun -baş ağrıları, duruş bozukluğu, görme sorunları, uyku problemleri, beslenme bozuklukları sonucu obezite veya aşırı kilo kaybı gibi fiziksel sağlık sorunları da ortaya çıkan diğer problemler olarak karşımıza çıkarmaktadır. Dijital bağımlılık fark edilip önüne geçilmesi gereken ciddi bir sorundur.
Kişi internetten uzak kaldığı süre içerisinde yoksunluk, eksiklik, gerginlik, sıkıntı, stres gibi duygular hissetmeye başlar ki bu kişi çoğu zaman cep telefonu, tablet ve bilgisayar karşısında (sosyal medya) geçirdiği süreyi fark edemez hale gelir. Bağımlı kişiler saatlerce ekrana bakmaktan yorulmaz. Sorumluluklarını yerine getirmek ona eziyet olur, kişi çoğu zaman sorumluluklarını da aksatır hale gelir. Bu durum iş, aile ve okul hayatında başka sorunları da beraberinde getirir.
Dijitale bağımlı birey çevresiyle yüz yüze konuşmak yerine iletişim ihtiyacını dijitalle gidermeye çalışır. Paylaşımlarına gelen beğeniler onun moral durumunu belirler, sosyal medya arkadaşlıklarını gerçek hayattaki arkadaşlıklarına tercih etmeyi seçer. Bu duruma gelmiş insan artık teknolojiyi hayatlarının temel belirleyicisi olarak konumlandırmıştır.
Dijital bağımlı olup olmadığımızı kendimize yönelttiğimiz bazı sorularla kendimi de tespit edebiliriz.
• Günlük işlerinizi artık sadece internetten halletmeye mi çalışıyorsunuz?
• Hobileriniz ve alışkanlıklarınızdan uzaklaştınız mı?
• Elinizden cep telefonunu düşüremiyor musunuz?
• Yedek şarjlar taşıyor musunuz?
• Sabah kalkar kalkmaz ilk iş olarak telefonunuza mı bakıyorsunuz?
• Habersiz kalma korkusu yaşıyor musunuz?
• İşinizle ve/veya evinizle ilgili görev ve sorumluluklarınızı ihmal etmeye başladınız mı?
• Sosyal medyada vakit geçirmekten ötürü kendinizi uykusuz veya bitkin hissediyor musunuz?
• Arkadaşlarınızdan koptuğunuzu düşünüyor musunuz?
Bu sorularda belirtilen davranış veya duyguların yarısını ve fazlasını yaşıyorsanız artık bağımlı hale gelmiş olabilirsiniz.
Peki çözüm nedir? Deneyim ve bilimsel tecrübelerimiz bu sorunun çözümünün dijital detoksta saklı olduğunu göstermektedir.
Detoks, zararlı olandan arınma ve nötrlenme anlamına gelir. Dijital detoks, teknolojik cihazlardan belirli bir süreliğine uzaklaşmayı esas alır. Bir süreliğine teknolojik cihazlardan uzak durmak, zihinsel ve bedensel olarak arınmamızı ve iyi hissetmemizi sağlar. Dijital detoks 20-30 dakika sürebileceği gibi haftanın birkaç gününe kadar uzatılabilir.
Dijital detoks süresince
- Telefonunuzu belli bir süreliğine (mümkünse) uçuş moduna alın ya da bildirimleri kapatın.
- Ailenizle daha çok vakit geçirmeye çalışın.
- Teknolojik aletleri gözden uzak yerlere kaldırın.
- Haftanın bir günü hiçbir teknolojik aletle el sürmemeye çalışın.
- Faydalı gördüğünüz fiziksel ve zihinsel farklı aktivitelere yönelmeye çalışın.
Bu adımlar uygulandığı takdirde bağımlılık probleminin önüne geçilebilir ve daha dışa dönük, enerjik, keyifli vezinde bir hayat sürebilirseniz. Sorunun ciddi ve kontrol edilemez hale geldiğini düşündüğünüz zaman bir uzmandan yardım almaktan çekinmeyin.
