Sevgili okuyucularıma ironik bir soruyla yazıma başlamak istiyorm. Sizce annesini öldüren bir evlat mı daha kötüdür, yoksa kocasını öldüren bir anne mi?
Antik Yunanistan’da bir zamanlar bu konu o kadar tartışılmış olmalı ki, en önemli üç tiyatro yazarı da bu konuyu ele alan oyunlar yazmışlar. Özellikle tragedyanın babası olarak anılan Aiskhylos’un Orestia üçlemesi, anne katili Orestes’in başından geçen olayları baştan sona detaylı olarak ele alır. Daha da önemlisi, yukarıdaki soru tanrılar mahkemesine taşınır.
Olaylar şöyle gelişir, Kral Agamemnon savaşa gitmeden önce tanrıların isteği üzerine kızını kurban etmiştir. Bu yüzden Agamemnon’un karısı, on yıl boyunca, öfkeyle kocasının savaştan dönmesini beklemiştir. Üstüne üstlük, bu süre zarfında, kocasını başka bir adamla aldatmıştır. Agamemnon savaştan döndüğünde, yanında bir de cariye getirmiştir. Bu bardağı taşıran son damladır. Agamemnon’un karısı, aşığı ile birlikte kocasını öldürmüş ve tahtı ele geçirmiştir. Oğlu Orestes’i sürgün etmiş, kızı Elektra’yı ise sarayda tutmuştur.
Orestes, işte bu yüzden annesinden nefret etmektedir! Annesi, ona göre, kocasını aldatan bir kadındır ve kocasını öldürmüştür! Kız kardeşi Elektra, yıllarca Orestes’in dönüp intikam almasını bekleyip durmuştur. Sonunda o gün gelip çattığında, iki kardeş birleşmişler ve annelerini öldürmüşlerdir!
Ancak anneyi öldürmek, kadim yasalara göre büyük bir suçtur! Bu yüzden, yeraltında yaşayan, yılan saçlı, korkunç tanrıçalar, Erinyeler diğer bir adları ile “öfkeliler” Orestes’e musallat olmuştur. Gece gündüz demeden, halüsinasyonlar ile onu delirtmeye başlamışlardır.
Peki kim haklıdır? Erinyelere göre, anne, karı-koca ilişkisinden daha kutsaldır. Anne aylarca evladı karnında taşır, yani hem kan bağı vardır hem de emek. Lakin, diğer tanrılara göre bu böyle değildir. Anne, sadece bir araçtır. Baba yani koca onu döllemezse, bir hiçtir! Karı-koca ilişkisi daha kutsal olmalıdır. İşte bu kavga, Atina’da ünlü bir tepede tanrıça Athena’nın hakemliğinde verilmiştir. Orestes sanık, yeraltı tanrıçalar savcı ve Apollon ise tanıktır!
Her iki taraf savunmasını bitirdiğinde, jüri oylama yapar. Görünen odur ki, oylar eşit çıkmıştır. Artık karar hakemin yani Athena’nındır.
Tanrıça’nın bir annesi yoktur. O, kutsal babadan doğmuştur. Demek ki anneler olmadan bir tanrıça doğabiliyorsa, anne-evlat ilişkisi o kadar kutsal değildir. Athena’nın kararı nettir: Orestes suçsuzdur!
Yeraltı tanrıçaları adlarına yaraşır bir şekilde öfkelenirler! Kadim yasalar çiğnenmiştir. Annenin kutsallığı yok edilmiştir. Ancak artık yeni tanrıların, yeni yasaların devridir…
Siz modern okuyucu, sizin seçiminiz hangisi? Orestes mi daha suçlu yoksa annesi mi?
