Cüneyt Yardımcı

KAPADOKYALI ARETAEUS: DİYABETİ TAM 1800 YIL ÖNCE TANIMLAYAN HEKİM

Kapadokyalı Aretaeus diyabet, depresyon, melankoli, epilepsi gibi modern hayatın sağlık sorunlarını  günümüzden 1800 yıl öncesinde tanımlamıştır….

O dönemdeki tıp bilgisinin önemli bir temsilcisi olarak kabul edilir ve eserleri antik tıp literatüründe önemli bir yere sahiptir.

Aretaeus ‘un en bilinen eseri, “On the Causes and Symptoms of Acute Diseases” (Akut Hastalıkların Nedenleri ve Belirtileri Üzerine) adlı tıp kitabıdır.

Bu eserde, çeşitli hastalıkların nedenleri, semptomları ve tedavileri hakkında detaylı bilgiler bulunmaktadır.

Aretaeus ‘un eserlerindeki dikkat çekici özelliklerden biri, insan vücudunun işleyişini anlamak için döneminin bilimsel bilgisini ve gözlemlerini kullanması;

Ayrıca, tıp alanındaki çalışmalarında dini veya mitolojik inançlara fazla yer vermemesi,

Ve,

Bunun yerine gözlemlerine dayanarak mantıklı açıklamalar getirmesidir.

Aretaeus ‘un eserleri bugün bile tıp tarihine ve insan vücudunun işleyişi hakkındaki bilgimize ışık tutuyor..

Aretaeus şeker hastalığı (diyabet), gut hastalığı, kuduz, epilepsi gibi birçok hastalığın semptomlarını şaşırtıcı şekilde isabetli tanımlamıştır ki,

Birçoğu hala günümüzde bile kullanılmaktadır…

Kapadokyalı Aretaeus

Aretaeus, antik dönemde yaşamış bir hekim ve filozoftur. 

Daha önce başka bir yazıda da belirttiğim üzere “hekim” kelimesi Arapça “hkm” kökünden geliyor,

Tıpkı bir hüküm vermekle görevli diğer meslekler olan “hâkim” ve “hakem” gibi…

Bugünkü yazımın kahramanı da bu kelimenin hakkını dolu dolu veren ilk ve önder karakterlerden bir tanesi…

Antik dönem tıbbı, günümüz tıbbının temellerini atan birçok önemli figürle doludur,

Bunların en önemlilerinden biri Kapadokyalı Aretaeus ‘dur; Osmanlı kaynaklarında ise Kayserili Arete olarak yer alır.

Günümüzden yaklaşık 1800 yıl önce yaşayan Kapadokyalı Aretaeus diyabet ve psikiyatrik hastalıklar başta olmak üzere birçok hastalığı tanımlayan,

Ancak,

Nedense pek az bildiğimiz bir tıp insanı…

Aretaeus ‘un Hayatı ve Eğitimi

Aretaeus, yüzyıllar önce İskenderiye’de doğar.

Ardından,

Tıp eğitimini dönemin en önemli bilim merkezi olan yine İskenderiye’deki okullarda tamamlar.

Ne yazık ki hayatı hakkında çok fazla bilgiye sahip değiliz,

Ancak,

Bize bıraktığı miras sayesinde adını tıp tarihine altın harflerle kazıdığını çok rahatlıkla söyleyebiliriz.

Aretaeus ‘un Araştırmaları

Aretaeus ‘un modern tıbba sağladığı en önemli katkılarından biri, birçok hastalığı detaylı bir şekilde inceleyip tanımlamasıdır.

Hatta,

Şeker hastalığı (diyabet), gut hastalığı, kuduz, epilepsi gibi birçok hastalığın semptomlarını şaşırtıcı şekilde isabetli tanımlamıştır ki birçoğu hala günümüzde bile kullanılmaktadır.

Vücut Sıvıları ve Denge:

Aretaeus, vücut sıvılarının önemini asırlar öncesinden anlamış ve bunları insan sağlığıyla ilişkilendiren bir bilge,

Bu konuda elimizde bir kayıt yok,

Lakin,

Bana kalırsa o dönem için marjinal sayılabilecek fikirleri nedeniyle dönemdaşları ona kesin “kaçık” demişlerdir… 

Ona göre vücutta dört temel sıvı bulunur: Kan, safra, siyah safra ve balgam…

Bu düşünceyle,

Söz konusu sıvıların dengeli bir şekilde çalışmasının insan sağlığını etkilediği fikrini ortaya atmış…

Ek olarak,

Oluşacak dengesizliklerin hastalıklara yol açabileceğini belirterek, tedavide bu dengenin korunması gerektiğini savunmuştur.

Diyabetes Mellitus İlk Aretaeus Tarafından Tanımlanmıştır

Diyabetes mellitus (kısaca diyabet ya da şeker hastalığı), günümüzde milyarlarca insanı etkileyen bir sağlık sorunu…

Hatta,

Yeryüzündeki tüm diyabetlileri tek bir yere toplayacak olsanız, orası dünyanın en büyük ülkesi olacak.

Özetle bu kadar çok kişiyi etkileyen bir durum…

Peki…

Günümüzden 1800 yıl önce yaşamış bir kişinin diyabetes mellitus ile nasıl bir ilgisi olabilir?

Oysa ki biz diyabeti modern çağın hastalığı sanıyorduk, öyle değil mi?

Esas olarak, diyabeti bundan 1800 yıl evvel ilk tanımlayan hekimin Kapadokyalı Aretaeus olduğunu biliyor muydunuz?

Aretaeus vücuttaki dengesizlik nedeniyle idrarla birlikte şekerin atıldığını doğru bir şekilde tespit etmiştir.

Bu gözlemleri, modern tıp dünyasında diyabetin anlaşılmasına ve tedavi edilmesine büyük katkılar sağladı.

Diyabetes Mellitus Kelimesinin Kökeni

“Diabetes mellitus” hemen hemen herkesin bildiği gibi şeker hastalığı anlamına gelen Latince bir terimdir.

Bu hastalığın isim babası Kapadokyalı Aretaeus ‘dur.

Antik çağlardan beri kullanılan ” Diabetes “ sözcüğü “geçiş” veya “akış” anlamına gelir. 

Şeker hastalığının bu ismi almasının nedeni, hastalığın belirtilerinden biri olan yoğun idrar çıkışıdır. 

“Diabetes” terimiyle birleşen ikinci kelime ise ” mellitus “…  

“Mellitus” kelimesi Latince kökenlidir ve “bal” anlamına gelir. 

İlginç bir şekilde,

Şeker hastalarında şeker atılımına bağlı olarak idrarda tatlı bir tadın olması, bu terimin kullanılmasının sebeplerinden biridir.

Kapadokyalı Aretaeus şeker hastalığını “…etlerin ve uzuvların sulanarak idrar haline geçmesidir” şeklinde tanımlıyor.

Ona göre,

Bu hastalığa tutulan kişiler su içmeye asla doyamaz ve idrar yapmaktan kendini kurtaramaz.

Çünkü sıvılar vücudundan süzülerek dışarı akar.

Bunun nedenini de böbrekler, mesane, idrar yollarının sanki genişçe açılmış birer kanala benzemesi olarak tarif ediyor. 

Hatta daha da ileriye giderek bugün hala kullanmakta olduğumuz diyabet semptomlarını tanımlamıştır.

Kaynak: https://cuneytyardimci.com/aretaeus-diyabeti-tam-1800-yil-once-tanimlayan-hekim/